Dit monument gedenkt ingenieur Pieter Caland (1826-1902). Hij ontwierp de directe verbinding van Rotterdam naar de Noordzee, die in 1872 gereed kwam. Ten behoeve van deze verbinding werden de duinen ter hoogte van Hoek van Holland doorgraven. Het project kwam met horten en stoten tot stand. De kosten werden twee maal zo hoog als werd begroot en de Nieuwe Waterweg begon te verzanden. Pieter Caland werd hiervoor verantwoordelijk gehouden en werd min of meer gedwongen een verzoek in te dienen om van zijn taak ontheven te worden. In 1880 concludeerde een staatscommissie echter dat alle berekeningen van Caland klopten, maar dat de natuur een handje moest worden geholpen. De Nieuwe Waterweg werd in 1883 uitgebaggerd. De baggermolens deden hun werk onverwachts zo goed dat aanvullende maatregelen niet meer nodig waren. Zo kreeg Pieter Caland alsnog gelijk! Eigenlijk werd hij pas na zijn dood in 1902 echt gerehabiliteerd.
Het Calandmonument werd in 1907 onthuld. Het stond op het v.m. Hogendorpplein bij de Coolsingel, ongeveer waar nu het Churchillplein ligt. Het werd ontworpen door H.J. Evers, de architect die later o.a. het Rotterdamse stadhuis zou bouwen. Evers vroeg de beeldhouwer Arend Odé voor de beelden. De benodigde financiën werden bijeengebracht door de Rotterdamse burgerij. Het gedenkteken bestaat uit een monumentale fontein, waarin een vierkante onderbouw een obelisk draagt die door een bolvormig motief wordt bekroond. Hier bovenop staat als symbool voor Rotterdam een gevleugelde vrouwenfiguur, die een Mercuriusstaf hoog houdt. Hieronder staan de wapens van de stad en de provincie, die herinneren aan de loop van de Waterweg. Aan de voorzijde vinden we nog een gedenksteen met een bronzen profiel van Caland, omgeven door een lauwerkrans. De twee bronzen kinderfiguren symboliseren de handel en nijverheid van Rotterdam als handelsplaats.
In 1939 is het monument om verkeerstechnische reden verplaatst naar de Veerkade in het Scheepvaartkwartier. Hierdoor overleefde het gedenkteken het bombardement van 14 mei 1940. Voor de oorlog werd het monument dag en nacht bewaakt door een agent. Ook in die tijd was men beducht voor vandalisme en het gedenkteken stond middenin een druk uitgaansgebied. Uit die tijd stamt ook het lied "De Diender van het Calandmonument" van Koos Speenhoff, een bekende Rotterdamse zanger en entertainer die een liedje over het monument maakte nadat hij er, onder het toezichthoudende oog van een agent, tegenaan had geplast. "Agent, doe je plicht zei Koos, maar morgen lacht iedereen je uit!" Koos kreeg inderdaad een bekeuring!
door: Hans Schippers
