Virtuele rond­leidingen en lezingen

Gilde Rotterdam

Gilde Rotterdam

Topotijdreis: Delfshaven

Er is in de loop van de eeuwen heel wat veranderd in Delfshaven. We kunnen dit heel mooi zien in de topotijdreis. Met behulp van topografische kaarten die vanaf ca 1800 zijn gemaakt kun je de ontwikkeling van steden en dorpen zien. In dit geval kijken we naar Delfshaven.

In 1862 zien we voor de ingang van de haven een eiland liggen, geheten de Ruigeplaat. Hier had zich in de Nieuwe Maas in de loop van de eeuwen een zandbank ontwikkeld, die de zeescheepvaart hoe langer hoe meer belemmerde. In de eerste helft van de 19e eeuw is men de plaat in gebruik gaan nemen.

In de tijd van deze plattegrond lag Delfshaven nog buitendijks. Schielands Hoge Zeedijk zien we op de plattegrond lopen. In Rotterdam: Hoogstraat, Schiedamsedijk, Westzeedijk. In Delfshaven maakt de dijk een scherpe bocht om het dorp Schoonderloo, en loopt dan langs de Havenstraat en de Mathenesserdijk. Op het Heiman Dullaertplein is nog te zien dat hier de dijk een bocht maakte; de Schoonderloostraat ligt een stuk lager dan dit plein.
Op de Dubbelde Palmboom aan de Voorhaven kun je zien hoe hoog het water in 1825 boven de kade stond.

Op de plattegrond uit 1882 is te zien dat het water tussen Delfshaven en de Ruigeplaat, de Kous genaamd, in drie delen is gesplitst door de aanleg van een dijk, die bij Schoonderloo aansluit op Schielands Hoge Zeedijk. Vanaf dat moment onderscheidt men de Oost-, Midden- en Westkous, en Delfshaven ligt dan binnendijks. De naam Oostkousdijk is toen ontstaan.

Zeeschepen komen niet meer in Delfshaven, dus wat dat betreft is de aanleg van de dijk geen probleem. De binnenvaart door de Delfshavense Schie en de Voorhaven is echter nog aanzienlijk, dus er wordt een vaarwater door de Ruigeplaat gemaakt, met een sluis. Over dit vaarwater ligt een brug, de Ruigeplaatbrug.

In 1902 zien we dat de Oostkous alweer verdwenen is door de aanleg van de Schiehaven. De pier die daarbij ontstaat, kennen we als de Lloydpier, genoemd naar de voornaamste gebruiker, de Rotterdamsche Lloyd.

Op de kaart van 1918 is ook de Westkous verdwenen door de aanleg van het Vierhavensgebied.
Ook zien we dat alle havens rond Delfshaven spooraansluitingen hebben gekregen. Langs de Hudsonstraat ligt een groot emplacement om goederrentreinen samen te stellen. Dit emplacement is verbonden met de rest van het spoorwegnet met een spoorlijn achterom Spangen (dat toen nog niet bebouwd was).

De weg naar Schiedam die in 1902 nog langs de Mathenesserdijk liep, is verlegd naar de Schiedamseweg. Ook de Bospolder is op dat moment al grotendeels bebouwd.

De kaart van 1940 toont de Coolhaven met de Parksluizen, de route voor de binnenvaart die ca 1930 in de plaats kwam van de route door de Voorhaven.

Verder is te zien dat de Maastunnel in deze tijd in aanbouw was.

Tenslotte de kaart van 2019. De doorvaart met sluis door de Ruigeplaat is verdwenen. Dit is gebeurd bij de dijkverhoging in de jaren '60. Veel gebruik zal er al niet meer van de sluis zijn gemaakt. Van de doorvaart resteert alleen nog een insteekhaventje: de Schiemond.

Ook de spoorlijnen zijn allemaal verdwenen. Op de plaats van het emplacement is het dakpark gekomen.

Als je geïnteresseerd bent in plattegronden en kaarten, dan is de topotijdreis een prachtig hulpmiddel om de ontwikkeling van een gebied in beeld te krijgen. Zo kun je bijvoorbeeld ook kijken hoe de Rotterdamse haven het ene na het andere dorp opslokte.

door Nico Booij

Hop mee naar de volgende locatie
naar vorige pagina