Veel Rotterdammers zullen het zich hebben afgevraagd: wie was toch die Tollens dat hij zo?n groot standbeeld midden in het Park verdiende? En dan ook nog een Tollensstraat?
Op de eerste plaats was hij ondernemer. Hij bouwde de bescheiden penseel- en kwastenhandel van zijn vader uit tot Verf- en Vernisfabrieken Tollens & Co.
Daarnaast was Tollens dichter. Sterker nog: tijdens zijn leven werd hij gezien als een van de grootste Nederlandse dichters ooit. Zo groot dat er een schok door Nederland ging toen hij in 1856 stierf. Voor de onthulling van zijn standbeeld in het Park in Rotterdam kwam zelfs koning Willem III naar de stad.
Tollens stond bekend om zijn gedichten over het huiselijke leven en de heldendaden uit de vaderlandse geschiedenis. Zijn "Overwintering der Hollanders op Nova Zembla" was bijzonder populair. Tegenwoordig zou zijn schrijfstijl als pompeus en zoetsappig omschreven worden.
Het (nieuwe) Koninkrijk de Nederlanden (1815) had een volkslied nodig dat de noordelijke en zuidelijke Nederlanden kon verbinden. Het reeds bestaande Wilhelmus werd voor het katholieke zuiden te protestants geacht. Hendrik Tollens leverde de tekst van dat nieuwe volkslied: "Wien Neêrlandsch Bloed door d′Aderen Vloeit (van Vreemde Smetten Vrij)". Zo′n tekst doet tegenwoordig de oren spitsen en de wenkbrauwen fronsen. De tekst moet gelezen worden als tegen de Franse invloed, voor Oranje; tegen de Franse Revolutie, voor herstel van de monarchie.
De waardering voor de literaire kwaliteiten van Tollens is in de loop van de jaren (zeker onder invloed van de Tachtigers als Kloos en Gorter) sterk afgenomen. Zijn volkslied is ook nooit populair geworden. In 1932 besloot de regering om het Wilhelmus in te stellen als het officiële volkslied ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van koningin Wilhelmina.
Zijn letterkundige activiteiten heeft hij altijd gedaan naast zijn werk voor de verffabriek Tollens. Onder zijn leiding is het bedrijf groot en succesvol geworden. Het is meer dan 100 jaar als zelfstandige onderneming blijven bestaan. Later is het overgenomen door een Frans concern, maar er wordt nog steeds verf onder de naam Tollens verkocht.
Om de vijf jaar wordt de Tollensprijs voor literatuur uitgereikt. Zijn beeld staat in Het Park, vlakbij de Sociëteitsbrug.
door: Frans de Jonge
